Tâm lý không ổn định có phải dấu hiệu của bệnh lý tâm thần? | Safe and Sound

Không ít người cảm thấy tâm lý của mình trở nên thất thường, dễ bị chi phối bởi cảm xúc, hay rơi vào trạng thái lo âu, buồn bã mà không rõ nguyên nhân. Tình trạng "tâm lý không ổn định" đang dần trở nên phổ biến và đáng báo động, khiến nhiều người lo ngại liệu đó có phải là dấu hiệu của bệnh lý tâm thần hay không. Theo các chuyên gia tâm lý, việc nhận diện và xử lý sớm các biểu hiện bất ổn tâm lý là chìa khóa để bảo vệ sức khỏe tâm thần.

Phí Thuỳ Linh | Cử nhân y tế công cộng – Ứng dụng chăm sóc sức khoẻ tinh thần Safe and Sound

Viện Ứng Dụng Công Nghệ Y Tế

1. Tâm lý không ổn định là gì?

Ảnh 1: Tâm lý không ổn định là khi cảm xúc, suy nghĩ và hành vi bị mất kiểm soát

Tâm lý không ổn định là trạng thái mà cảm xúc, suy nghĩ và hành vi của một người trở nên khó kiểm soát, thường xuyên thay đổi và không nhất quán. Những người rơi vào trạng thái này thường dễ bị kích động, lo lắng quá mức, suy nghĩ tiêu cực, hoặc không thể đưa ra quyết định một cách rõ ràng.

Theo các chuyên gia tâm lý, tâm lý không ổn định không phải là một chẩn đoán y khoa cụ thể, mà là dấu hiệu cho thấy sức khỏe tâm thần đang bị ảnh hưởng. Trong nhiều trường hợp, đây có thể là biểu hiện ban đầu của các bệnh lý tâm thần nghiêm trọng hơn nếu không được can thiệp kịp thời.

2. Những biểu hiện thường gặp của tâm lý không ổn định

Một số biểu hiện phổ biến của người có tâm lý không ổn định bao gồm:

Cảm xúc thay đổi nhanh chóng, từ vui vẻ chuyển sang buồn bã hoặc tức giận chỉ trong thời gian ngắn.
Dễ bị tổn thương, nhạy cảm quá mức với lời nói hay hành động của người khác.
Cảm giác lo âu, bồn chồn không rõ nguyên nhân.
Mất ngủ, ngủ không sâu giấc hoặc thay đổi thói quen ngủ.
Giảm tập trung, làm việc kém hiệu quả.
Có xu hướng thu mình, tránh giao tiếp xã hội.
Thường xuyên có suy nghĩ tiêu cực, bi quan về bản thân và cuộc sống.

Chuyên gia tâm lý cho rằng, nếu những dấu hiệu trên kéo dài liên tục từ 2 tuần trở lên và ảnh hưởng rõ rệt đến sinh hoạt, công việc hoặc các mối quan hệ xã hội, thì người đó nên được thăm khám và tư vấn chuyên sâu.

3. Khi nào tâm lý không ổn định là dấu hiệu của bệnh lý tâm thần?

Tâm lý không ổn định có thể là phản ứng tự nhiên trước một sự kiện căng thẳng như mất việc, ly hôn, hoặc mất người thân. Tuy nhiên, nếu trạng thái này diễn ra thường xuyên, không rõ nguyên nhân cụ thể, và gây ra hậu quả tiêu cực thì có thể là biểu hiện của bệnh lý tâm thần. Các chuyên gia tâm lý đã chỉ ra một số rối loạn tâm thần liên quan như sau:

3.1 Trầm cảm

Người mắc trầm cảm thường cảm thấy buồn bã kéo dài, mất hứng thú với các hoạt động thường ngày, cảm giác vô dụng, hay suy nghĩ tiêu cực về bản thân. Sự không ổn định tâm lý thể hiện qua việc thay đổi cảm xúc bất thường, mệt mỏi kéo dài và mất năng lượng.

3.2 Rối loạn lo âu

Rối loạn lo âu khiến người bệnh luôn trong trạng thái lo lắng quá mức, căng thẳng và có thể đi kèm với các triệu chứng như tim đập nhanh, đổ mồ hôi, khó thở. Tâm lý không ổn định là một trong những đặc điểm thường thấy ở nhóm người này.

Ảnh 2: Tâm lý không ổn định là một trong những đặc điểm thường thấy ở những người rối loạn lo âu

3.3 Rối loạn lưỡng cực

Đây là một rối loạn tâm thần đặc trưng bởi sự dao động mạnh mẽ giữa hai cực cảm xúc: hưng cảm (quá phấn khích, năng động) và trầm cảm (buồn bã, suy sụp). Theo chuyên gia tâm lý, người bị rối loạn lưỡng cực thường có tâm lý rất không ổn định, dễ thay đổi và khó kiểm soát.

3.4 Rối loạn nhân cách ranh giới (Borderline Personality Disorder)

Người mắc rối loạn nhân cách ranh giới có xu hướng sợ bị bỏ rơi, cảm xúc thất thường, hành vi bốc đồng và mối quan hệ xã hội phức tạp. Đây là một rối loạn điển hình có biểu hiện tâm lý không ổn định rõ nét.

4. Nguyên nhân nào dẫn đến tâm lý không ổn định?

Theo các chuyên gia tâm lý, tâm lý không ổn định có thể bắt nguồn từ nhiều nguyên nhân khác nhau, bao gồm:

Yếu tố di truyền: Tiền sử gia đình có người mắc bệnh tâm thần có thể làm tăng nguy cơ.
Sang chấn tâm lý: Các trải nghiệm đau thương như bị lạm dụng, tai nạn, ly hôn hoặc thất bại nghiêm trọng trong cuộc sống.
Căng thẳng kéo dài: Công việc áp lực, học hành quá tải, xung đột trong mối quan hệ gia đình hoặc xã hội.
Mất cân bằng hóa học trong não bộ: Thiếu hụt serotonin, dopamine hoặc các chất dẫn truyền thần kinh khác.
Lối sống không lành mạnh: Thiếu ngủ, ăn uống kém, ít vận động, sử dụng chất kích thích hoặc rượu bia.

5. Vai trò của chuyên gia tâm lý trong việc nhận diện và điều trị

Việc tìm đến chuyên gia tâm lý khi nhận thấy tâm lý không ổn định là bước đi đúng đắn và quan trọng. Các chuyên gia không chỉ giúp chẩn đoán tình trạng mà còn hỗ trợ xây dựng kế hoạch trị liệu phù hợp cho từng cá nhân.

5.1 Đánh giá chuyên sâu

Chuyên gia tâm lý sẽ tiến hành các cuộc phỏng vấn lâm sàng, bài kiểm tra tâm lý để xác định mức độ nghiêm trọng và nguyên nhân tiềm ẩn của sự không ổn định tâm lý.

5.2 Trị liệu tâm lý

Tùy thuộc vào vấn đề cụ thể, chuyên gia tâm lý có thể sử dụng các phương pháp trị liệu như:

Liệu pháp nhận thức – hành vi (CBT): Giúp người bệnh thay đổi những suy nghĩ tiêu cực và hành vi không phù hợp.
Liệu pháp tâm động học: Khai thác những xung đột nội tâm và ký ức ảnh hưởng đến cảm xúc hiện tại.
Liệu pháp hỗ trợ cá nhân: Tăng cường khả năng đối phó và phục hồi.

5.3 Hướng dẫn thay đổi lối sống

Bên cạnh trị liệu, chuyên gia tâm lý cũng đưa ra các lời khuyên về chế độ ăn uống, vận động, quản lý căng thẳng và giấc ngủ để cải thiện tình trạng tâm lý tổng thể.

6. Những điều bạn nên làm khi cảm thấy tâm lý không ổn định

Thừa nhận vấn đề: Đừng phủ nhận hay xem nhẹ cảm xúc của mình.
Tìm sự giúp đỡ: Chia sẻ với người thân, bạn bè hoặc gặp chuyên gia tâm lý để được hỗ trợ đúng cách.
Thiết lập thói quen lành mạnh: Ăn ngủ điều độ, tập thể dục thường xuyên và hạn chế sử dụng chất kích thích.
Tránh cô lập bản thân: Duy trì các mối quan hệ tích cực giúp nâng cao tinh thần.
Ghi chép cảm xúc: Viết nhật ký tâm trạng mỗi ngày để hiểu rõ hơn về chính mình.

7. Phòng ngừa sự bất ổn tâm lý từ sớm

Phòng bệnh luôn tốt hơn chữa bệnh. Theo các chuyên gia tâm lý, việc quan tâm đến sức khỏe tinh thần hằng ngày sẽ giúp bạn tránh được nguy cơ rơi vào trạng thái tâm lý không ổn định, bao gồm:

Thực hành thiền định hoặc yoga để giảm căng thẳng.
Duy trì công việc và học tập cân bằng.
Thường xuyên trò chuyện, kết nối với người thân và bạn bè.
Không ngại tìm đến chuyên gia tâm lý để tham vấn định kỳ, kể cả khi chưa có biểu hiện nghiêm trọng.

Tâm lý không ổn định không phải lúc nào cũng là bệnh, nhưng chắc chắn là một tín hiệu cảnh báo mà bạn không nên bỏ qua. Trong nhiều trường hợp, đây là biểu hiện ban đầu của các rối loạn tâm thần như trầm cảm, lo âu hay rối loạn lưỡng cực. Việc nhận diện sớm, chăm sóc đúng cách và đặc biệt là tìm đến sự hỗ trợ của chuyên gia tâm lý sẽ giúp bạn bảo vệ sức khỏe tinh thần một cách hiệu quả và bền vững.

Hãy nhớ rằng, việc quan tâm đến sức khỏe tinh thần không phải là dấu hiệu của sự yếu đuối, mà là hành động của sự mạnh mẽ và hiểu biết. Đừng ngại tìm đến các chuyên gia tâm lý khi bạn cảm thấy mình đang mất kiểm soát cảm xúc hay rơi vào trạng thái bất ổn kéo dài. Sức khỏe tâm thần cần được chăm sóc như thể chất – đều đáng được quan tâm và yêu thương.

Với sự phối hợp giữa Bác sĩ Tâm thần - Chuyên gia tâm lý và ứng dụng Công nghệ trong chăm sóc sức khỏe tinh thần, dịch vụ tư vấn/tham vấn Safe and Sound tự hào tiên phong hỗ trợ bạn “Tự phát hiện sớm - Sơ cứu cảm xúc tức thời - Hỗ trợ đồng hành dài hạn”.

Nếu bạn nghi ngờ mình gặp vấn đề tâm lý, hoặc muốn biết thêm thông tin về dịch vụ tham vấn - tư vấn tâm lý, bạn có thể liên hệ tới HOTLINE 0964 778 911 (Điện thoại/Zalo, 24/7) để được giải đáp và hỗ trợ trong thời gian sớm nhất!

CÁCH THỨC ĐẶT LỊCH HẸN tham vấn/tư vấn trực tuyến hoặc trực tiếp với chuyên gia